اگر بخواهیم به اخلاق اجتماعی فراتر از یک شعار و به مثابه یک معیار توجه کنیم، نماد‌های قابل توجه بسیاری را می‌توانیم بازیابی کنیم. نماد‌هایی که توجه به آنها کلیدهای رستگاری مادی و معنوی یک جامعه ایمانی و پیشرفته خواهد بود.
دوری از ظاهر‌سازی‌‌ای که به قصد فریفتن مردمان در سطح بالای جامعه رواج پیدا می‌کند یکی از همین کلید واژه‌هاست که در اخلاق اجتماعی پرهیز از «ریا » تلقی می‌شود. در فرهنگ قرآنی نیز یکی از مذموم‌ترین و ناپسندترین رفتارهایی که ممکن است حتی در حوزه عبادات از انسان سربزند، ریا و ظاهرسازی به قصد فریب معرفی شده است.
فحوای آیات شریفه اختصاص یافته به این موضوع ( مانند ماعون/6، بقره /264، نساء / 141 و...)و شمول و درعین حال دقت در برشمردن مصادیق ریا، باعث می‌شود تا هر مخاطب آگاه مسلمانی از فاصله علم تا عمل و ظاهرسازی فریبکارانه‌ای که ریا گفته می‌شود تنها در بعد سلوک اخلاقی استفاده نکند بلکه همانگونه که علمای علم اخلاق نیز گفته اند؛ سم مهلک ریا را در مسائل اجتماعی نیز بتواند تشخیص دهد. سم مهلکی که در روایات از بیان روشن حضرت رحمه‌للعالمین(ص) به شرک کوچک تعبیر شده است، آنگاه که ایشان فرمودند بیشترین نگرانی من برای شما شرک کوچک است. و در پاسخ صحابه از جویایی چیستی شرک کوچک، فرمودند: ریا (عده‌الداعی)
اخلاق اجتماعی در اسلام اما بازشناسی مصادیق ریا را نیز در تمسک به سیره‌آل‌الله باز می‌شناساند. به همین خاطر در اصول کافی در بازشناسی فرد ریاکار در بیان نورانی حضرت امیر(ع) شاهد هستیم که می‌فرمایند:
ریاکار 3 نشانه دارد: چون مردم را بیند ( در عبادت ) به نشاط‌آید و هرگاه تنها باشد کسل باشد و دوست دارد که در هرکاری از او تعریف کنند و او را بستایند.
همین طور در نامه معروف حضرت به کارگزاران مالیاتی در خطاب به فرماندار اصفهان (مخنف بن سلیم ) اینگونه خطابی را در نکوهش ظاهرسازی‌های سیاسی می‌بینیم که: «او را به ترس از خدا در اسرار پنهانی و اعمال غیرآشکار سفارش می‌کنم. آنجا که هیچ لگامی غیر از او و نماینده‌ای جز خدا نیست و اینکه...آشکار و پنهانش در تضاد نباشد و گفتار و کردارش در تضاد نباشد...و به او سفارش می‌کنم به مردم دروغ نگوید و با مردم به جهت آنکه بر آنها حکومت دارد بی‌اعتنایی نکند.»
واقعیت این است که گنجینه نصوص معتبر دینی ما سرشار از دقیقه‌های معرفتی و راهکار‌های اجتماعی در مقابله با گسترش سم مهلک ریا در رگ و پی جامعه است. مقابله‌ای که اگر لحظه‌ای از آن غفلت شود بدون شک یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌های وارده به پیکره جامعه، گسیختن حبل‌متین وحدت و ضعف اعتماد اجتماعی است؛ آسیبی که متأسفانه در شرایط کنونی نظام مقدس جمهوری اسلامی، در بعضی مواقع گریبانگیر جامعه‌مان شده‌است.
بدون شک سفارش قائد کبیر انقلاب در اینکه «پشتیبان ولایت فقیه باشید تا آسیبی به مملکت نرسد» یکی از استواری‌های نظام ماست. آموزه‌ای که هر رفتاری از جانب دوست یا دشمن که موجب کوچک‌ترین وهنی نسبت به ساحت آن بشود در هر شرایطی نابخشودنی‌ترین خطای ممکن خواهد بود. با این اوصاف است که ارباب هرگونه ظاهرسازی و ریاکاری‌ای که باعث ضعیف شدن اعتماد اجتماعی و خدای ناکرده گسیختن وحدت مردمان در پیرامون حبل متین ولایت فقیه شوند، باید امروز در پیشگاه مردم و جامعه اسلامی و فردا در پیشگاه حضرت سبحانی جوابگو باشند.
گفتیم ارباب ظاهرسازی و ریاکاری، چرا که دیگر بر هر فرهیخته جامعه پژوهی روشن است که «الناس علی دین ملوکهم » پس این گروه‌های مرجع و تاثیرگذار، نخبگان، دولتمردان و متصدیان امورند که باید بیشترین تفطن را در رفتار و کردار خود داشته باشند که در مثل چنین آمده است:
گر پادشاه ز ملک رعیت کند سیبی / غلامان او برآرند درخت از بیخ
و همین توجه نیز هست که در آنچه در سال گذشته شاهد آن بودیم و باد که دیگر نباشیم آشکارا خواص مورد خطاب قرار گرفتند که بصیرت‌دهی، وظیفه مقتداست.
بهانه این مقدمه اما بیانات اخیر مقام معظم رهبری در عصرگاه روز چهارشنبه 27 مردادماه، در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام است که یک بار دیگر ایشان در بیاناتی فصل‌الخطاب‌وار رهنمودهایی ارزنده را خطاب به تمامی کارگزاران نظام بیان کردند.
یکی از محور‌های اصلی بیانات معظم له دعوت به تقوای سیاسی است که پیش‌تر نیز کرارا مورد تاکید ایشان بوده‌است. تقوایی که متأسفانه در برخوردهای سیاسی اخیر در سطح کشور تنها با تظاهراتی بدون عمل همراه بوده است. و صد البته که برخی از ظاهرسازی‌ها و دوگانگی‌های رفتاری و گفتاری برخی مسئولان از نگاه تیز بین ملت همیشه در صحنه ایران دور نبوده و نیست.
رهبر فرزانه مان با استناد به دعای شریف مکارم الاخلاق در صحیفه سجادیه، گسترش عدالت، فرو بردن خشم، اصلاح ذات‌البین، ایجاد وحدت، فرو نشاندن آتش‌هایی که در جامعه ایجاد می‌شود و گرد آوردن کسانی که به هر دلیل از مجموعه برادران مؤمن جدا شده‌اند از ابعاد مهم تقوا برشمردند و تأکید کردند: این موارد، ازجمله مسائل اساسی امروز ما نیز هست.
ایشان در این بیانات، جلوگیری از خشمی که موجب انحراف در فکر و عمل می‌شود را از دیگر ابعاد تقوا دانستند و با اشاره به اهمیت مقابله و مهار اختلاف‌افکنی‌ها افزودند: عده‌ای در حال آتش افروزی‌های سیاسی میان جناح‌ها و عناصر مختلف جناح‌ها هستند و مقابله با این تحرکات، از مصادیق بارز تقوای الهی است.
نکته بسیار مهم دیگری که این بار در بیانات ایشان اتمام حجت تلقی می‌شود، تأکید مجدد بر جذب حداکثری و دفع حداقلی به‌عنوان یک سیاست اصولی و اساسی نظام جمهوری اسلامی است.ایشان با فراست و دقت همیشگی خود با معیار قرار دادن اصول و ارزش‌های نظام این تذکر را دادند که: باید توجه کرد که ایمان اشخاص درجات متفاوتی دارد و باید کسانی را که جزو مجموعه بوده‌اند اما بر اثر اشتباه یا غفلت، کنار افتاده‌اند با نصیحت و دلالت به راه برگرداند.
نکته کلیدی دیگری که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بیانات خود در جمع کارگزاران نظام به‌گونه‌ای صریح مورد تاکید و تشریح قرار داده اند، وحدت و همدلی به‌عنوان تکیه گاه اساسی ملت و نظام در ادامه حرکت مقتدرانه انقلاب اسلامی است. ایشان در کسوت زعامت عالی خود بر شیعیان جهان، اتحاد و همدلی مسئولان کشور را یک فریضه معرفی کردند و مخالفت با آن را به‌خصوص در سطوح بالا، خلاف شرع دانسته‌اند.
با این اوصاف و با تأمل در فرمایشات موکدانه معظم له، بر 2 مسئله حیاتی در فضای کنونی جامعه؛ یعنی وحدت بین ارکان نظام و جذب حداکثری و دفع حداقلی نیروهای نظام، به‌نظر می‌رسد، امروز دیگر حتی حجت شرعی نیز بر همه کسانی که گاه متأسفانه تنها متظاهرانه بر طبل ریایی وحدت می‌کوبند، تمام شده است.
و تنها ولایت‌مدار واقعی است که به چشم و به گوش و به هوش؛ اطاعت را سرمشق سربازی خود می‌داند.اکنون که وحدت جامعه اسلامی و حفظ حکومت اسلامی از اوجب واجبات شرعیه است؛ بدون شک ظاهرسازی و بسنده کردن به شعار «عمل به فرامین رهبری»، خطایی نابخشودنی است، که «دوصد گفته چون نیم کردار نیست».و بادا که در این ماه بهار قرآن با تمسک به سیره ولوی، بتوانیم هر چه بیشتر از بلای اخلاقی ریاکاری که گریبانگیر جامعه‌مان شده است رها شده به پیروی از فرمایشات رهبر فرزانه دست در حبل متین وحدت جامعه اسلامی بزنیم.
